Në emisionin Shqip, të drejtuar nga gazetari Dritan Hila në Dritare TV, ishte i ftuar studiuesi i njohur Mark Palnikaj, i cili ndau me publikun një analizë historike të detajuar mbi një ndër proceset më të rëndësishme dhe më debatues në historinë e popullit shqiptar: islamizimi gjatë periudhës osmane.
Shfaqja e Osmanëve në trojet shqiptare
Sipas Palnikajt, turqit osmanë u shfaqën për herë të parë në trojet shqiptare në vitin 1389, në kontekstin e betejës së famshme të Kosovës, ku përballja me ushtrinë e princit serb Lazar dhe aleatëve të tij shënoi një kthesë të madhe për ekspansionin osman në Ballkan.
Struktura fetare para shekullit XVII
Palnikaj theksoi se deri në vitin 1600, bazuar në të dhënat e një censi osman të asaj kohe, popullsia shqiptare ishte e ndarë si më poshtë:
62% katolikë
38% myslimanë
Këto shifra dëshmojnë se, deri në fillim të shekullit XVII, pjesa dërrmuese e shqiptarëve ende ruanin fenë e krishterë, kryesisht katolike, ndërsa procesi i konvertimit në islam kishte filluar por nuk kishte arritur përmasat masive që do të merrte në shekujt në vijim.
Shkaqet e islamizimit dhe dobësitë politike
Sipas Palnikajt, një nga faktorët kryesorë që ndikuan në këtë transformim fetar dhe shoqëror ishte mungesa e një shteti të centralizuar shqiptar në atë periudhë. Trojet shqiptare ishin të ndara në principata të vogla, me udhëheqës lokalë që shpesh ishin në konflikt mes tyre.
Një nga momentet historike kyçe që ai përmendi ishte ftesa që një nga klanet shqiptare i bëri osmanëve për ndihmë kundër një klani tjetër rival. Ky veprim, sipas Palnikajt, dokumentohet edhe në arkivat osmane dhe përdoret shpesh nga historiografia turke për të pohuar se shqiptarët "i ftuan", dhe nuk u "pushtuan" nga osmanët.
Strategjia e Perandorisë Osmane dhe rënia shqiptare
Pas vitit 1400, osmanët nisën një ofensivë të gjerë në të gjithë Evropën, duke synuar dominimin e rajonit. Ndërsa disa vende si Italia arritën t’i përballojnë këto sulme dhe ruajtën strukturat e tyre shtetërore dhe fetare, shqiptarët të përçarë dhe pa një qendër të vetme politike nuk arritën të rezistonin në të njëjtën mënyrë.
Palnikaj theksoi se Perandoria Osmane ishte një fuqi ekspansioniste dhe pushtuese, që jo vetëm kërkonte territor, por edhe nënshtrim të plotë politik dhe fetar. Kjo solli, gradualisht, një ndryshim të thellë në identitetin fetar të shqiptarëve, i cili u shoqërua me presione të shumta, përfshirë taksa të larta për jomyslimanët, përjashtime nga privilegje shtetërore dhe shpesh edhe me dhunë të drejtpërdrejtë./E.P-dritare.net
