Rreziku global nga mbyllja e ngushticës së Hormuz nga Irani
E Hënë 23 Qershor 2025, 14:02
Dritare.net
Ka një shqetësim në rritje për mundësinë që Irani të reagojë ndaj goditjeve të fundit të SHBA ndaj objekteve të tij bërthamore përmes një mase ekstreme: mbylljes së Ngushticës së Hormuz, rrugës më të rëndësishme detare për transportin e naftës në botë.
Çfarë është Ngushtica e Hormuz?
Ngushtica e Hormuz ndodhet midis Iranit dhe Gadishullit Arabik, e kufizuar nga veriu me Iranin dhe nga jugu me Omanin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA). Me një gjerësi që ngushtohet deri në 33 km, ajo lidh Gjirin Persik me Detin Arabik dhe është mjaftueshëm e thellë për të pritur anijet më të mëdha të transportit të naftës.
Sipas të dhënave të Administratës së Energjisë së SHBA (EIA), në gjysmën e parë të vitit 2023, rreth 20 milion fuçi naftë kalonin përditë nëpër këtë ngushticë – një volum që përfaqësonte afërsisht 20% të furnizimit global me naftë dhe gaz, me vlerë rreth 600 miliardë dollarë në vit.
Cilat janë pasojat nëse ngushtica mbyllet?
Ekspertët paralajmërojnë se një bllokadë do të kishte pasoja katastrofike ekonomike globale:
Çmimi i naftës do të rritej ndjeshëm, me pasoja zinxhir në kosto transporti, prodhimi dhe inflacion.
Tregjet financiare do të lëkundeshin nga pasiguria.
Do të ndikoheshin drejtpërdrejt vendet importuese më të mëdha si Kina, India, Japonia, Korea e Jugut dhe të gjitha ekonomitë që varen nga prodhimi industrial.
Për shembull, 82% e naftës që kalon përmes ngushticës i shkon vendeve aziatike. Kina është blerësi kryesor i naftës iraniane, ndërsa India merr rreth 50% të naftës së saj përmes kësaj rruge. Japonia dhe Koreja e Jugut janë gjithashtu të varura në masë të madhe.
A mund ta mbyllë realisht Irani Ngushticën?
Teknikisht, po. Rregullat ndërkombëtare i japin të drejtë Iranit të kontrollojë ujërat deri në 12 milje detare nga brigjet e veta, dhe në pikën më të ngushtë, Ngushtica e Hormuz ndodhet tërësisht brenda ujërave territoriale të Iranit dhe Omanit.
Sipas analizave, Irani mund të përdorë:
Mina detare, të shpërndara nga anije të vogla ose nëndetëse.
Anije të shpejta sulmuese të pajisura me raketa anti-anije.
Forcat e Gardës Revolucionare, që kanë eksperiencë në operacione në këtë zonë.
Megjithatë, shumica e analistëve bien dakord se çdo bllokim i tillë do të ishte i përkohshëm, pasi SHBA dhe aleatët e saj kanë aftësinë ushtarake për të garantuar hapjen e rrugëve detare.
A ka Iranin interes ta mbyllë ngushticën?
Shumë analistë besojnë se një hap i tillë do të ishte "vetëvrasje ekonomike" për Iranin. Sipas energjetikës Vandana Hari, Irani ka shumë për të humbur:
Do të prishte marrëdhëniet me fqinjët e tij eksportues të naftës si Arabia Saudite, EBA dhe Katari.
Do të rrezikonte mbështetjen nga Kina, partneri i tij më i rëndësishëm tregtar.
Edhe Sekretari Amerikan i Shtetit, Marco Rubio, paralajmëroi se mbyllja e ngushticës do të ishte një veprim vetë-shkatërrues për Iranin dhe i bëri thirrje Kinës të ndërhyjë si faktor ndikues.
A ka rrugë alternative?
Për shkak të kërcënimit të vazhdueshëm, disa vende të Gjirit kanë ndërtuar linja alternative për eksportin e naftës:
Arabia Saudite ka linjën “East-West Pipeline”, që transporton deri në 5 milion fuçi në ditë nga brendësia në Detin e Kuq.
Emiratet kanë ndërtuar një tubacion drejt portit Fujairah, me kapacitet 1.5 milion fuçi/ditë.
Irani ka përfunduar linjën Goreh-Jask drejt Gjirit të Omanit, por aktualisht funksionon vetëm me kapacitet të kufizuar.
Këto rrugë alternative mund të përpunojnë vetëm rreth 15% të totalit të naftës që zakonisht kalon përmes Ngushticës së Hormuz – që do të thotë se bllokada do të kishte ndikim të pashmangshëm në tregjet globale.
Ndërsa retorika për mbylljen e Ngushticës së Hormuz është rikthyer në qendër të vëmendjes ndërkombëtare, një veprim i tillë nga Irani mbetet i pamundur për t’u përjashtuar plotësisht, por me pasoja të rënda për vetë Iranin dhe gjithë botën.
Në një botë të lidhur nga energjia, një ngushticë 33 km e gjerë në Gjirin Persik mund të përmbysë ekuilibrat ekonomikë dhe politikë globalë në çast./L.F-dritare.net
