Kapitalizmi ka vdekur. Tani po jetojmë me diçka shumë më të keqe!
E Shtunë 30 Shtator 2023, 19:07
Dritare.net
Nga Carole Cadwalladr, The Guardian
Në librin e tij të ri, Teknofeudalizëm, ekonomisti grek Yanis Varoufaki thotë se ne jemi dëshmitarë të një ndryshimi epokal. Në shtëpinë e tij në ishull në Aegina, ai argumenton se nuk është më sistemi financiar global ai që na formëson, por “çifligjet” e firmave të teknologjisë.
As një vilë as më modernja në një kodër në ishullin Aegina nuk është më një vend i shenjtë në botën moderne siç mund të ketë qenë dikur.
Shtëpia është ajo ku Varoufakis dhe gruaja e tij, artistja e Danae Stratou, jetojnë, gjatë gjithë vitit që prej pandemisë, por në gusht të 2023 në fund të një vere me valë të nxehti dhe kushte ekstreme të motit në të gjithë botën, ajo ndihet më shumë se apokaliptike. Dielli është një rreth i zbehtë portokalli që përpiqet të shkëlqejë nëpër një mjegull tymi ndërsa një shi i imët bie në mënyrë të padukshme nga qielli. Një muaj më vonë, shiu i dy viteve ra në një ditë të vetme në Greqinë veriore, duke shkaktuar një përmbytje biblike dhe nivele të paparë më parë përmbytjesh.
Fakti që fundi i botës ndihet pak më afër këtu sesa në disa vende, mund të mos jetë rastësi që Varoufakis ka shkruar një libër të ri të quajtur Teknofeudalizmi: Çfarë e vrau kapitalizmin. Jo që libri arrin në përfundimin se kapitalizmi është zëvendësuar me diçka edhe më të keqe, as që revolucioni i lavdishëm socialist që parashikoi heroi i tij Marksi. As ndonjë mutacion i ri i kapitalizmit, siç është ai i detajuar nga Shoshana Zuboff në bestsellerin e saj të befasishëm të vitit 2019, Epoka e Kapitalizmit të Mbikëqyrjes. Por tani sipas tij, jemi në skllavëri, argumenton Varoufakis, ndaj çifligjeve të zotërinjve tanë të rinj globalë, Lord Zuckerberg i Facelandia dhe zotit Musk i lagjes së kalbur të X.
Kur mbërrij me taksi në fund të shtegut të dheut deri te shtëpia e tij, Varoufakis po më pret aty për të më takuar.
"Unë jam zakonisht me motorin tim," thotë ai dhe përshkruan udhëtimin e tij me shpejtësi përmes tokës dhe detit që e çon atë në parlamentin grek në pak më shumë se një orë. Duhet përmendur gjithashtu se motoçikleta dhe xhaketa prej lëkure nuk e dëmtuan imazhin e tij si një djalë i keq i së majtës, duke u përballur me burrat gri të kapitalizmit global.
Në vitin 2015, në kulmin e krizës së borxhit grek, Varoufakis u kaloi nga errësira akademike në ministër të financave. Ai tha – me zë të lartë dhe në mënyrë të përsëritur – se kushtet ndëshkuese që bankat donin t’i vendosnin Greqisë do të çonin në masa shtrënguese katastrofike. Një shumicë e grekëve votuan për ta mbështetur atë dhe për një kohë të shkurtër strategjia e tij për të refuzuar të pajtohej me kushtet e FMN-së dhe BE-së çoi në një bllokim të tensionuar. Pikërisht deri në momentin kur kryeministri Aléxis Tsípras, njeriu që e emëroi, i pranoi.
Jeff Bezos nuk prodhon kapital, argumenton ai. Ai kërkon qiranë. Që nuk është kapitalizëm, është feudalizëm.
Megjithëse në vitin 2023 nuk ka asgjë veçanërisht të re apo të veçantë për urrejtjen ndaj teknologjisë, urrejtja ndaj Elon Musk është e vetmja përgjigje racionale ndaj situatës në të cilën jemi gjendur megjithatë, Teknofeudalizmi lexohet si një libër i ri i rëndësishëm.
Është një hipotezë e madhe e rrënjosur në një përshkrim historik se si u krijua kapitalizmi që përshkruan atë që po ndodh në termat e një ndryshimi epokal. Në disa mënyra, është lehtësim të kesh një politikan që flet për këto gjëra. Sepse sipas Varufakis, kjo nuk është vetëm teknologji e re. Kjo është bota që po përballet me një sistem krejtësisht të ri ekonomik dhe rrjedhimisht pushtet politik.
Imagjinoni skenën e mëposhtme direkt nga libri i tregimeve fantastiko-shkencore," shkruan ai.
"Ju jeni rrëzëllyer në një qytet plot me njerëz që bëjnë biznesin e tyre, duke tregtuar pajisje, rroba, këpucë, libra, këngë, lojëra dhe filma. Në fillim gjithçka duket normale. Derisa të filloni të vini re diçka të çuditshme. Rezulton se të gjitha dyqanet, në të vërtetë çdo ndërtesë, i përkasin një djali të quajtur Jeff. Për më tepër, të gjithë ecin në rrugë të ndryshme dhe shohin dyqane të ndryshme, sepse gjithçka ndërmjetësohet nga algoritmi i tij… një algoritëm që kërcen në melodinë e Jeff-it.
Jeff (Bezos, pronari i Amazon) nuk prodhon kapital, argumenton ai. Ai kërkon qiranë. Që nuk është kapitalizëm, është feudalizëm. Dhe ne? NE jemi robërit.
Stratou dhe Varoufakis janë një çift i mrekullueshëm, po aq magjepsës sa shtëpia e tyre, një hapësirë e freskët, me shkëlqim dhe dritare të mëdha xhami me pamje nga një drejtkëndësh i përsosur me pishinë blu.
"Unë nuk kam asnjë problem me luksin," thotë ai në një moment.
Tsípras, ish-kryeministri dhe armiku i Varoufakis, jetonte në vendin fqinj. “Ai është në kodrën tjetër. Ka një përroskë simbolikisht të rëndësishme mes nesh,” thotë ai.
Teknofeudalizmi merr formën e një letre drejtuar babait të Varoufakis të ndjerë së fundmi, Georgios. Një komunist greko-egjiptian, ai emigroi në Greqi në vitet 1940, në mes të luftës civile të vendit, dhe u dënua me pesë vjet "riedukim politik". Ajo që Varoufakis vlerësonte më shumë tek ai, thotë ai në libër, ishte aftësia e babait të tij për të parë "natyrën e dyfishtë" të gjërave.
Teknofeudalizmi është gjithashtu pjesërisht një vazhdim i librit të tij të mëparshëm në të cilin ai u përpoq t'i përgjigjej pyetjes së vajzës së tij adoleshente, se pse ka kaq shumë pabarazi. Edhe pse ai po e shkruante, thotë ai, ndjeu shqetësime të fundit të një epoke për perspektivat e ardhshme të kapitalizmit.
“Edhe para se të botohej në 2017, ndihesha i shqetësuar”, thotë ai në kapitullin e parë të Teknofeudalizmit. “Mes mbarimit të dorëshkrimit dhe mbajtjes së librit të botuar në duar, më dukej sikur ishin vitet 1840 dhe isha gati të botoja një libër për feudalizmin; ose, edhe më keq, si pritja për një libër mbi planifikimin qendror sovjetik për të parë dritën e ditës në fund të vitit 1989. A ishte i gjithë koncepti i kapitalizmit tashmë i vjetëruar, pyeti ai?
Në raftin e librave të dhomës së ndenjes, dalloj një kopje të Zucked nga biznesmeni Roger McNamee, një nga investitorët e parë në Facebook, i cili ishte përgjegjës për prezantimin e Mark Zuckerberg me Sheryl Sandberg. "Ky është një libër i mrekullueshëm," thotë Varoufakis.
Dallimet tradicionale midis të majtës dhe të djathtës nuk kanë më kuptim. E djathta, thotë Varoufakis, “e mendon kapitalizmin si një sistem natyror, pak si atmosferë”. Ndërsa e majta “mendon veten si njerëz të krijuar nga universi për të sjellë socializmin mbi kapitalizmin. Unë po ju them: e dini çfarë. Dikush e vrau kapitalizmin. Kemi diçka më të keqe.”
Interneti i hershëm, thotë ai, i ka lënë vendin një peizazhi digjital të privatizuar. Njerëzit që ne mendojmë si kapitalistë janë thjesht një klasë vasale tani. Nuk mund të bëhesh më sundimtari i botës.”
Në Teknofeudalizëm, Varoufakis ritregon historinë e minotaurit. Është një mit që ai i kthehet shpesh. Në përshkrimin e tij, minotauri është sistemi financiar global. Në mit, bisha vritet përfundimisht nga një princ athinas. Ky princ i Athinës nuk arriti të rrëzonte kapitalizmin. Por ndërsa ai dhe Stratou më zbresin në taksi nën një perëndim të panatyrshëm portokalli, më bën përshtypje që bisha mund të rezultojë se e ka plagosur veten për vdekje./L.F-dritare.net
