Kurban Bajrami. Historia dhe rëndësia, jo vetëm për myslimanët!
E Enjte 5 Qershor 2025, 22:10
Dritare.net
Kurban Bajrami (Eid al-Adha) është një nga festat më të rëndësishme në kalendarin islam, duke shënuar përkujtimin e përkushtimit dhe sakrificës së profetit Ibrahim (Abraham) për hir të Zotit. Artikulli i mëposhtëm synon t’u ofrojë lexuesve një panoramë të plotë mbi origjinën historike, dimensionin shpirtëror dhe praktikat kryesore të kësaj feste, me synim të shërbejë si një udhëzues i qartë për publikimin në media.
Origjina Historike dhe Rëndësia Fetare
1. Historia e Profetit Ibrahim
• Sipas traditës islame, Zoti iu drejtua profetit Ibrahim në ëndërr, duke e urdhëruar që të therë djalin e tij, Ismailin, si një provim të besimit. Kur Ibrahim u përgatit të përmbushte urdhrin, Zoti, në momentin e fundit, i dërgoi një dhi si zëvendësim për djalin. Ky moment simbolizon nënshtrimin e plotë të njeriut ndaj vullnetit hyjnor.
• Festimi i Kurban Bajramit lidhet drejtpërdrejt me këtë ngjarje: çdo vit myslimanët ritakohen për të kujtuar shembullin e flijimit dhe përuljes së Ibrahim në rrugë të Allahut.
2. Vlera Spirtërore
• Kurban Bajrami mban mesazhin e përkushtimit, besnikërisë dhe sakrificës së zellshme. Besimtarët inkurajohen të reflektojnë për sakrificat personale që bëjnë në jetën e përditshme, duke imituar besimin e plotë të Ibrahim.
• Në ditët e festës, veprat e mira, si ndarja e mishit me të varfrit, lutjet dhe falja e mëkateve, fitojnë rëndësi shtesë. Agjërimi i ditës së Arafatit (e përshkruar si ditë pendimi dhe kërkimi i faljes) para festës është një mënyrë për përgatitje shpirtërore dhe për t’u pastruar moralshëm.
Përgatitjet Paraprake
1. Agjërimi i Ditës së Arafatit
• Dita e Arafatit (9 Dhu al-Hidhejah sipas kalendarit hixhri) konsiderohet një nga ditët më të shenjta të vitit. Besohet se në këtë ditë, Zoti fal mëkatet e shumicës së atyre që kërkojnë me sinqeritet. Për ata që nuk janë në Haxh, agjërimi nga agimi deri në perëndim të diellit është shumë i rekomanduar (sunnet).
• Nëse bazohemi në kalendarin e përvitshëm hixhrian dhe përshtatjet me kalendarin gregorian, data e Arafatit ndryshon çdo vit, prandaj është e rëndësishme që publiku të informohet me saktësi (p.sh., në vitin 2025, dita e Arafatit korrespondon me 14 Qershor).
2. Pastrimi dhe Veshjet
• Mëngjesin e Kurban Bajramit, besimtarët kryejnë gusl (larjen e përmbledhur) – një larje e plotë rituale – si shenjë e pastërtisë shpirtërore e fizike.
• Veshja e rrobave të pastra dhe të mira është e rekomanduar; shumica duan të vishen me rroba të zbukuruara dhe elegante, për të treguar falënderimin dhe respektin ndaj festës.
3. Kurbani
• Le të bëhet dallimi mes “vekfit” (kushti që individi duhet të jetë ekonomikisht i aftë për të bërë kurbanin) dhe “nifaqis” (ata që e kryejnë ritualin për të treguar dashuri e pasuri). Secili familjar që përmbush kushtet financiare mund të vendosë të bëjë kurbanin.
• Mjetet e përzgjedhjes së kafshës:
• Dele ose dhi
• Lope ose ka (zakonisht nevojiten dy ose më shumë njerëz për të ndarë shpenzimin)
• Kafsha duhet të jetë pa difekte (sipas kushteve islame, nuk duhet të ketë sëmundje të dukshme, gjëmim të parregullt të trupit apo mangësi në sytë).
Riti i Therjes dhe Ndaja e Mishit
1. Rituali i Therjes
• Temperaturat e sakta neto: Kafsha vendoset me fytyrë kah Qabeja, në këmbë të forta. Ai që therë duhet të jetë praktikues i fesë islame dhe të përmbushë kërkesat e pastërtisë (ghusl dhe larje të duarve).
• Me një thikë të mprehtë, në mënyrë që kafsha të mos ndiejë vuajtje të panevojshme.
• Gjatë therjes, është e rëndësishme të shqiptohet bismilahi (në emër të Zotit) dhe tevhidhi, duke refuzuar çdo idhull apo bashkëpartner me Zotin (“La ilahe il-lallah, Allahu ekber”).
2. Ndarja e Mishit
• Sipas traditës islame, mishi ndahet në tri pjesë të barabarta:
1. 1/3 për familjen (konsum i shëndetshëm dhe festimi në familje)
2. 1/3 për miqtë dhe të afërmit (për të forcuar lidhjet sociale dhe kolektive)
3. 1/3 për të varfrit dhe komunitetin (për nxitjen e solidaritetit dhe ndihmës për më të nevojshmit)
• Në Kosovë, Shqipëri dhe vendet e tjera ku komunitetet islame aplikojnë zhvillimin social, shpeshherë organizohen koordinime lokale (duke përdorur xhamitë, shoqatat ose OJQ-të) për shpërndarje në familje skamnore, azile, spitale apo institucione sociale.
Netët e Festës: Përkushtimi dhe Vepra të Mira
1. Lutjet dhe Dhikri (Përmendja e Zotit)
• Pas faljes së namazit të Bajramit, imami shpesh mban hutbe (thuajse predikim), ku theksohen tematikat e sakrificës, rëndësia e veprave të mira dhe bashkësia.
• Vlerësohet lexim i sureve dhe ajeteve relevante, si ajete nga Surja al-Haxh (22:27–29) që përshkruan ritualet e Haxhit dhe nënvizon shpërblimin e veprave devotshme.
2. Takimet Familjare dhe Urimet
• Përveç faljes në xhami, janë zakone të ndjekura të vizitohen të afërmit dhe të shkëmbehen dhurata të vogla.
• Urimet tradicionale përfshijnë:
• “Gëzuar Kurban Bajramin”
• “Allahu e pranoftë agjërimin dhe flijimin tuaj”
• “Bajrami ju sjelltë bekim e shëndet”
• Këto urime shpesh ndiqen nga ftesa për drekë apo darkë në familje, ku n dëgjohen tregime për rëndësinë historike të festës.
3. Dhënia e Lëmoshës (Sadaka)
• Përtej dhënies së pjesës për të varfërit nga mishi i kurbanit, besimtarët inkurajohen të japin sadaka (lëmoshë monetare) dhe të organizojnë aktivitete bamirësie (shpërndarje rrobash, paketash ushqimore, shërbime mjekësore falas).
• Institucionet fetare shpesh publikojnë thirrje për mbledhje donacionesh që përdoren për financiarizimin e projekteve humanitare – ndërtim të shkollave në vende me nevojë, shpërndarje paketash ushqimore në zona katastrofash natyrore, etj.
Kurban Bajrami nuk është thjesht një ritual fetar; ai përmbledh një dimension shpirtëror, kulturor dhe social. Përmes përkushtimit ndaj Zotit, sakrificës dhe veprave të mira, besimtarët ripërtërijnë ndjenjën e falënderimit, solidaritetit shoqëror dhe përgjegjësisë ndaj të tjerëve. Në kontekstin ballkanik, ku komunitetet islame përballen me sfida ekonomike dhe logjistike, fryma e bashkëpunimit dhe bamirësisë merr një përmasë të veçantë, duke reflektuar vlerat më të mira njerëzore./L.F-dritare.net
