Për herë të parë, shkencëtarët kanë parë se çfarë bën truri ynë në gjumë të thellë
E Mërkurë 22 Tetor 2025, 20:08
Dritare.net
Gjumi nuk është një proces i thjeshtë pushimi. Gjatë tij, truri mbetet shumë aktiv, duke organizuar dhe konsoliduar kujtimet, duke përpunuar emocionet dhe duke renditur përvojat e ditës. Një studim i ri i botuar në tetor 2025 në Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) hedh dritë mbi një funksion të gjumit që mund të jetë çelësi i shëndetit të trurit: rrjedha e lëngut cerebrospinal.
Studimi tregoi se lëngu cerebrospinal nuk qarkullon rastësisht gjatë gjithë natës. Përkundrazi, rrjedha e tij duket se është e sinkronizuar me valët elektrike të prodhuara nga truri gjatë fazave më të thella të gjumit. Ky është një zbulim emocionues sepse lidh drejtpërdrejt fiziologjinë e gjumit me funksionin pastrues të trurit, një fenomen që deri më tani është vërejtur vetëm te kafshët.
Për të kuptuar këtë marrëdhënie, studiuesit përdorën një teknikë inovative të imazherisë, duke kombinuar MRI funksionale me polisomnografinë, e cila regjistron njëkohësisht valët e trurit, lëvizjet e syve dhe aktivitetin e muskujve. Sfida ishte e rëndësishme: pjesëmarrësit duhej të binin në gjumë në mjedisin e zhurmshëm të MRI-së. Duke e përshtatur teknikën në mënyrë që skanimet të kryheshin çdo rreth 3 sekonda, shkencëtarët ishin në gjendje të regjistronin aktivitetin e trurit dhe ndryshimet në rrjedhën e LSH-së gjatë gjumit normal.
Rezultatet ishin mbresëlënëse. Gjatë gjumit të thellë, studiuesit vunë re se alternimet ritmike të valëve të ngadalta dhe të ashtuquajturave "boshte gjumi" lidheshin drejtpërdrejt me luhatje të shkurtra, të përsëritura dhe relativisht të lehta në sinjalin e lëngut cerebrospinal. Në të kundërt, në fazën më të lehtë të gjumit, këto ndryshime ishin më të rralla, por më të mprehta , duke sugjeruar që mekanizma të ndryshëm rregullojnë rrjedhën e lëngut cerebrospinal në varësi të thellësisë së gjumit.
Gjatë gjumit REM, ku ndodhin ëndrrat, rrjedha e lëngut cerebrospinal vazhdoi të ndryshonte, por me një ritëm më të ngadaltë, i koordinuar me lëvizjet e shpejta të syve dhe valët karakteristike të trurit. Por zbulimi më i rëndësishëm ishte se gjatë gjumit të thellë, këto ndryshime bëhen më të shpejta dhe më të koordinuara, duke krijuar një "puls" ritmik brenda trurit. Kjo rrjedhë pulsuese e lëngut cerebrospinal duket se luan një rol vendimtar në transportimin e substancave dhe largimin e produkteve të mbeturinave metabolike , të tilla si proteina beta-amiloide, e cila është lidhur me sëmundjen e Alzheimerit.
Thënë thjesht, truri "pastrohet" më efektivisht kur është i zhytur në fazën e thellë të gjumit.
Hulumtimi ofron një shpjegim të ri pse gjumi i thellë është kaq i rëndësishëm për kujtesën dhe funksionin njohës. Dihet që gjatë gjumit informacioni që mbledhim gjatë ditës konsolidohet dhe ruhet. Tani duket se kjo fazë është gjithashtu koha kur "sistemi i pastrimit" i trurit është në kulmin e tij. Vetë rrjedha e lëngut cerebrospinal duket se sinkronizohet me valët e gjumit që lidhen me kujtesën, duke krijuar një rezonancë midis përtëritjes "mendore" dhe "fizike" të trurit.
Ky zbulim ka edhe implikime praktike. Nëse gjumi i thellë është thelbësor për qarkullimin e duhur të lëngut cerebrospinal, atëherë çdo faktor që e prish atë, siç është stresi, mungesa e një orari të qëndrueshëm gjumi ose përdorimi i tepërt i ekraneve natën, mund të ndikojë në shëndetin e trurit tonë në planin afatgjatë. Nuk është rastësi që çrregullimet e gjumit dhe pagjumësia lidhen gjithnjë e më shumë me sëmundjet neurodegjenerative. Pavarësisht gjetjeve mbresëlënëse, studimi lë pyetje të hapura. Studiuesit pranojnë se ende nuk e dimë mekanizmin e saktë me anë të të cilit lëkundjet elektrike në tru ndikojnë në rrjedhën e lëngut cerebrospinal. Për më tepër, hulumtimi u krye te pjesëmarrës të rinj dhe të shëndetshëm. Studime të ardhshme te të moshuarit dhe njerëzit me çrregullime të gjumit janë të nevojshme për të konfirmuar nëse të njëjtat procese zbatohen më gjerësisht.
Si përmbledhje, gjumi i thellë është një kërkesë kyçe për shëndetin afatgjatë të trurit. Të kuptuarit se si lëkundjet e trurit nxisin valët e lëngut cerebrospinal mund të hapë rrugën për terapi të reja që synojnë përmirësimin e rigjenerimit natyror të trurit./dritare.net
