Ja bibla e drejtësisë që iu referua sot Kryeminstri Rama!
E Shtunë 22 Nëntor 2025, 16:04
Dritare.net
Ky është fjalimi më i rëndësishëm i drejtësisë amerikane për etikën e prokurorit.
Ky fjalim përdoret sot në:
• shkollat e drejtësisë,
• trajnimet e prokurorëve,
• vendime të Gjykatës së Lartë.
Quhet shpesh “bibla etike e prokurorit”. Ai paralajmëron për rrezikun e madh të pushtetit të prokurorit.
Jackson thotë qartë:
“Prokurori ka më shumë kontroll mbi jetën, lirinë dhe reputacionin se çdo njeri tjetër.”
Është i famshëm sepse denoncon atë që sot quhet abuzim selektiv i drejtësisë. Kete fjalim e mbajti vetë Robert Jackson — gjeniu juridik i shekullit XX.
Ai u bë:
• Prokuror i Përgjithshëm i SHBA
• Gjykatës i Gjykatës së Lartë
• Kryeprokuror amerikan në Nuremberg kundër nazistëve
Fjalimi është i famshëm edhe sepse erdhi nga një prej figurave më të mëdha të drejtësisë botërore
Nga ROBERT H. JACKSON-Prokuror i Përgjithshëm i Shteteve të Bashkuara
Mbajtur në Konferencën e Dytë Vjetore të Prokurorëve të Shteteve të Bashkuara 1 prill 1940
Do të ishte ndoshta brenda kufijve të atij ekzagjerimi të lejuar në Uashington të thuhej se të mbledhur në këtë sallë është një nga forcat më të fuqishme të kohës së paqes që njeh vendi ynë. Prokurori ka më shumë kontroll mbi jetën, lirinë dhe reputacionin sesa çdo person tjetër në Amerikë. Diskrecioni i tij është i jashtëzakonshëm. Ai mund të bëjë që qytetarët të hetohen dhe, nëse është i tillë person, mund ta shoqërojë këtë me deklarata publike dhe aluzione të mjegullta apo të hapura. Ose prokurori mund të zgjedhë një mënyrë më të hollë dhe thjesht të bëjë që të intervistohen miqtë e një qytetari. Prokurori mund të urdhërojë arrestime, të paraqesë çështje para jurisë së madhe në seancë të fshehtë dhe, mbi bazën e paraqitjes së tij njëanshme të fakteve, mund të bëjë që qytetari të akuzohet dhe të mbahet për gjykim. Ai mund ta hedhë poshtë çështjen para gjyqit, në cilin rast mbrojtja nuk ka kurrë mundësinë të dëgjohet. Ose mund të vazhdojë me një gjykim publik. Nëse merr një dënim, prokurori mund të japë ende rekomandime për dënimin, për atë nëse i burgosuri duhet të marrë provë ose dënim të pezulluar, dhe pasi ai të jetë dërguar në burg, për atë nëse është subjekt i përshtatshëm për lirimin me kusht. Ndërsa prokurori, në formën e tij më të mirë, është një nga forcat më të mira në shoqërinë tonë, kur vepron nga mllefi apo motive të ulëta, ai është një nga më të këqijtë.
Këto fuqi i janë dhënë agjencive tona të zbatimit të ligjit sepse duket e domosdoshme që një pushtet i tillë për të ndjekur penalisht të vendoset diku. Ky autoritet u është dhënë nga njerëz që me të vërtetë kanë dashur që gjërat të bëhen si duhet — të eliminohej krimi — por edhe të ruheshin traditat më të mira të Amerikës sonë.
Pikërisht për shkak të kësaj fuqie të madhe për të goditur qytetarët, jo me forcë individuale, por me gjithë fuqinë e vetë qeverisë, posti i Prokurorit të Qarkut Federal që nga fillimi është mbrojtur me emërim presidencial, që kërkon konfirmimin e Senatit të Shteteve të Bashkuara. Ju jeni kështu të detyruar të fitoni një shprehje besimi në karakterin tuaj nga të dy degët — legjislative dhe ekzekutive — përpara se të merrni përgjegjësitë e një prokurori federal.
Përgjegjësia juaj në rrethet tuaja për zbatimin e ligjit dhe për metodat e tij nuk mund t’i dorëzohet tërësisht Uashingtonit dhe nuk duhet të merret nga një Departament i Drejtësisë i centralizuar. Është një rast i pazakontë ai në të cilin Prokurori Lokal duhet të zëvendësohet në trajtimin e një çështjeje, përveç rasteve kur ai kërkon ndihmë nga Uashingtoni. Po ashtu është e qartë se me njohurinë e tij të ndjenjës dhe opinionit lokal, kontaktin e tij dhe njohjen intime të pikëpamjeve të gjykatës, dhe njohjen e tij të ndjenjave të grupit nga i cili përzgjidhen juristët, është e rrallë ajo çështje në të cilën gjykimi i tij duhet të anashkalohet.
Megjithatë, përvoja ka treguar se një masë e caktuar kontrolli të centralizuar është e nevojshme. Në mungesë të tij, prokurorë të ndryshëm të rretheve ishin duke ndjekur interpretime të ndryshme ose zbatime të ndryshme të një ligji, ose ishin duke ndjekur koncepte të ndryshme të politikave. Po ashtu, për ta thënë butë, kishte dallime në shkallën e zellit dhe kujdesit në rrethe të ndryshme. Për të nxitur unifikimin e politikës dhe veprimit, për të vendosur disa standarde të performancës, dhe për të vënë në dispozicion ndihmë të specializuar, u gjet se duhej njëfarë administrimi i centralizuar.
Problemi ynë, sigurisht, është të balancojmë këto konsiderata të kundërta. Unë dua të shmang çdo zvogëlim të prestigjit dhe ndikimit të prokurorëve të rretheve në zonat e tyre. Në të njëjtën kohë duhet të ecim në të gjitha rrethet me atë uniformitet të politikës që është e domosdoshme për prestigjin e ligjit federal.
Asgjë më e mirë nuk mund të dalë nga ky takim i oficerëve të zbatimit të ligjit sesa një ringritje ndaj frymës së lojës së ndershme dhe mirësjelljes që duhet të udhëheqë prokurorin federal. Pozicionet tuaja janë të një rëndësie dhe pavarësie të tillë që, ndërkohë që jeni të kujdesshëm, të rreptë dhe energjikë në zbatimin e ligjit, mundeni gjithashtu të jeni të drejtë. Edhe pse qeveria teknikisht e humb një çështje, në të vërtetë ajo ka fituar nëse drejtësia është bërë. Avokati në detyrë publike është i justifikuar të kërkojë të lërë pas një rekord të mirë. Por ai duhet të kujtojë se gjyqtarët e tij më vigjilentë dhe më të rreptë, por të drejtë, do të jenë anëtarët e vetë profesionit të tij, dhe se avokatët bazojnë opinionin e tyre të mirë për njëri-tjetrin jo thjesht mbi rezultatet e arritura, por mbi cilësinë e performancës. Reputacioni është quajtur “hija që hedh jeta e përditshme e njeriut.” Çdo prokuror që rrezikon emrin e tij profesional të përditshëm për drejtësi për të ndërtuar statistika suksesi ka një sens të shtrembër të vlerave praktike, si dhe mangësi karakteri. Qoftë dikush që kërkon ngritje në një post gjyqtari, siç shumë prokurorë me të drejtë bëjnë, qoftë dikush që kthehet në praktikë private, nuk mund të ketë aset më të madh sesa të njihet nga profesioni i tij se qëndrimi i tij ndaj atyre që ndiejnë fuqinë e tij ka qenë i paanshëm, i arsyeshëm dhe i drejtë.
Prokurorit federal tani i është ndaluar të merret me aktivitete politike. Jam i bindur se një pranimi me mirëbesim i frymës dhe germës së kësaj doktrine do t’i çlirojë shumë prokurorë rrethi nga sikleti i atyre gjërave që më parë janë konsideruar pritshmëri legjitime të shërbimit politik. Nuk ka asnjë dyshim se të jesh ngushtësisht i lidhur me intrigën, mbledhjen e fondeve dhe mekanikën e një partie apo fraksioni të caktuar mund ta vendosë një prokuror në aleanca dhe shoqërime të sikletshme. Mendoj se Akti Hatch duhet të përdoret nga prokurorët federalë si një mbrojtje kundër kërkesave për kohën e tyre dhe prestigjin e tyre për të marrë pjesë në funksionimin e makinës së politikës praktike.
Ka një arsye shumë të rëndësishme pse prokurori duhet të ketë, sa më shumë të jetë e mundur, një qasje të shkëputur dhe të paanshme ndaj të gjitha grupeve në komunitetin e tij. Zbatimi i ligjit nuk është automatik. Nuk është i verbër. Një nga vështirësitë më të mëdha të postit të prokurorit është se ai duhet të zgjedhë çështjet e tij, sepse asnjë prokuror nuk mund të hetojë të gjitha çështjet për të cilat merr ankesa. Nëse Departamenti i Drejtësisë do të bënte edhe një pretendim për të arritur çdo shkelje të mundshme të ligjit federal, dhjetëfishimi i stafit të tij aktual do të ishte i pamjaftueshëm. Ne e dimë se asnjë forcë policore lokale nuk mund të zbatojë rreptësisht ligjet e trafikut, ose përndryshe do të arrestonte gjysmën e popullsisë që drejton automjete çdo mëngjes. Ajo që çdo prokuror është praktikisht i detyruar të bëjë është të përzgjedhë çështjet për ndjekje penale dhe të përzgjedhë ato në të cilat shkelja është më flagrante, dëmi publik më i madh dhe provat më të sigurta.
Nëse prokurori është i detyruar të zgjedhë çështjet e tij, atëherë ai mund të zgjedhë të pandehurit e tij. Pikërisht këtu qëndron fuqia më e rrezikshme e prokurorit: që të zgjedhë njerëzit që mendon se duhet t’i ndjekë, në vend që të zgjedhë çështjet që kanë nevojë të ndiqen penalisht. Me librat e ligjit të mbushur me një shumëllojshmëri të madhe krimesh, një prokuror ka një shans të drejtë për të gjetur të paktën një shkelje teknike të ndonjë ligji nga ana e pothuajse kujtdo. Në një rast të tillë, nuk është çështje e zbulimit të kryerjes së një krimi dhe pastaj kërkimi i njeriut që e ka kryer atë; është çështje e zgjedhjes së njeriut dhe pastaj kërkimit në librat e ligjit, ose vënies në punë të hetuesve, për t’i ngjitur ndonjë shkelje. Është në këtë fushë — në të cilën prokurori zgjedh një person që nuk e pëlqen ose dëshiron ta turpërojë, ose përzgjedh një grup personash të papëlqyer dhe pastaj kërkon një shkelje — që qëndron rreziku më i madh i abuzimit të fuqisë së ndjekjes penale. Këtu zbatimi i ligjit bëhet personal, dhe krimi i vërtetë bëhet ai i të qenit i papëlqyer nga grupi mbizotërues apo qeverisës, i të qenit i lidhur me pikëpamjet e gabuara politike, ose i të qenit personalisht i pakëndshëm apo pengesë për vetë prokurorin.
Në kohë frike ose histerie, grupe politike, racore, fetare, shoqërore dhe ekonomike, shpesh nga motivet më të mira, kërkojnë “koka” individësh ose grupesh sepse nuk u pëlqejnë pikëpamjet e tyre. Pikërisht këtu na duhet të jemi të paanshëm dhe të guximshëm në ato çështje që kanë të bëjnë me të ashtuquajturat “aktivitetet nënversioniste.” Ato janë të rrezikshme për liritë civile sepse prokurori nuk ka standarde të përcaktuara saktësisht për të vendosur se çfarë përbën një “aktivitet nënversionist”, siç kemi për vrasjen apo vjedhjen. Aktivitete që duken të dobishme për punëtorët, personat në ndihmë sociale, ose ata që janë në disavantazh në luftën për ekzistencë, mund të konsiderohen “nënversioniste” nga ata që kanë interesa pronësore që mund të preken. Ata që janë në detyrë priren t’i quajnë “nënversioniste” aktivitetet e cilitdo që kërkon të sjellë një ndryshim të administratës. Disa nga doktrinat tona më të shëndosha kushtetuese dikur u ndëshkuan si nënversioniste. Nuk duhet të harrojmë se jo shumë kohë më parë, termat “Republikan” dhe “Demokrat” ishin epitete me kuptim të errët për të përshkruar persona me prirje radikale që ishin “nënversioniste” ndaj rendit të atëhershëm.
Në zbatimin e ligjeve që mbrojnë integritetin dhe ekzistencën tonë kombëtare, duhet të ndjekim penalisht çdo akt shkeljeje, por vetëm aktet e hapura, jo shprehjen e opinioneve, ose aktivitete si mbajtja e mbledhjeve, peticionet ndaj Kongresit, ose përhapja e lajmeve ose opinioneve. Vetëm me kujdes të jashtëzakonshëm mund të mbrojmë shpirtin si dhe germën e lirive tona civile, dhe kjo është përgjegjësi e prokurorit federal.
Një detyrë tjetër delikate është të dallosh midis federalit dhe lokalit në aktivitetet e zbatimit të ligjit. Duhet të kujtojmë se ne merremi vetëm me ndjekjen e akteve që Kongresi i ka bërë shkelje federale. Ato akte duhet t’i ndjekim pavarësisht ndjenjës lokale, pavarësisht nëse ekspozojnë moszbatimin lokal, pavarësisht nëse favorizojnë apo dëmtojnë politikanët lokalë.
Por jashtë ligjit federal, çdo zonë lokale ka të drejtën, sipas sistemit tonë qeverisës, të vendosë standardet e veta për zbatimin e ligjit dhe të moralit. Dhe klima morale e Shteteve të Bashkuara është po aq e larmishme sa klima e saj fizike. Për shembull, disa shtete legalizojnë dhe lejojnë lojërat e fatit; disa shtete i ndalojnë me ligj por i tolerojnë administrativisht; dhe disa përpiqen t’i ndalojnë plotësisht. E njëjta larmi qëndrimesh ekziston ndaj problemeve të tjera të zbatimit të ligjit. Qeveria federale nuk mund të zbatojë një lloj ligji në një vend dhe një tjetër në një vend tjetër. Ajo mezi mund të miratojë standarde të rrepta për shtetet e “lira” ose standarde të lira për shtetet e “rrepta” pa bërë dhunim të ndjenjës lokale. Pavarësisht tundimit për ta devijuar pushtetin tonë drejt kushteve lokale që mund të jenë të papranueshme për ndjesinë tonë të moralit, politika e vetme afatgjatë që do të shpëtonte drejtësinë federale nga diskreditimi me përfshirje në politikën lokale është që ajo të kufizohet vetëm në zbatimin e rreptë dhe të paanshëm të ligjit federal, duke i lënë pasojat të bien në komunitetin ku bien.
Ashtu siç nuk duhet lejuar që konsideratat lokale të ndalin zbatimin federal, po ashtu nuk duhet të ketë përpjekje për të zgjeruar pushtetin tonë mbi çështjet lokale dhe as përdorim të ndjekjes penale federale për të ushtruar ndikim në çështje lokale në mënyrë të paligjshme nëse bëhet drejtpërdrejt.
Cilësitë e një prokurori të mirë janë po aq të pakapshme dhe të pamundura për t’u përkufizuar sa ato që shënojnë një zotëri. Dhe ata që duhet t’u thuhet, nuk do ta kuptonin sidoqoftë. Një ndjeshmëri ndaj lojës së ndershme dhe sportivitetit është ndoshta mbrojtja më e mirë kundër abuzimit të pushtetit, dhe siguria e qytetarit qëndron tek prokurori që zbut zellin me mirësi njerëzore, që kërkon të vërtetën dhe jo viktima, që i shërben ligjit e jo qëllimeve fraksioniste, dhe që i qaset detyrës së tij me përulësi./dritare.net
