Pse tuneli nuk ngrohet kurrë? Ja ku fshihet sekreti!
E Hënë 1 Dhjetor 2025, 17:05
Dritare.net
Gjirokastra, qyteti i gurtë që prej shekujsh ka magjepsur vizitorët me kalldrëmet e tij dhe shtëpitë karakteristike, vitet e fundit po ofron një tjetër dimension të historisë së saj, një dimension që shtrihet thellë nën tokë. Përveç kalasë madhështore dhe Pazarit të Vjetër, vëmendja e turistëve ndërkombëtarë nga Brazili e deri në Dubai është kthyer drejt një strukture të ftohtë, të errët dhe plot mister: Tuneli i Luftës së Ftohtë.
Ky bunker gjigant anti-atomik, i ndërtuar në fshehtësi të plotë gjatë regjimit komunist, është dëshmi e gjallë e paranojës së një epoke që përgatitej për një luftë që fatmirësisht nuk erdhi kurrë. I përfunduar në vitin 1987 pas më shumë se një dekade punimesh intensive, tuneli ishte projektuar për të strehuar elitën drejtuese të qytetit dhe funksionet vitale administrative në rast të një sulmi bërthamor. Me një shtrirje prej rreth 500 metrash linearë dhe i përbërë nga rreth 80 dhoma, ky labirint nëntokësor është një qytet në miniaturë i varrosur 80-90 metra poshtë kështjellës historike.
Aty gjenden zyra, salla konferencash, dhoma ndërlidhjeje, depo ushqimore dhe gjeneratorësh, të gjitha të lidhura nga një sistem kompleks ventilimi dhe dekontaminimi që sot ngjan si skenografi filmash post-apokaliptikë. Eksplorimi i këtij tuneli nis me dyer masive prej betoni dhe hekuri, të dizajnuara për t'i rezistuar goditjeve bërthamore. Udhërrëfyesi shpjegon me detaje se si çdo hyrje ishte e pajisur me dhomë dekontaminimi dhe filtra ajri, ndërsa korridoret e gjata lidhnin pika strategjike të qytetit, nga Bashkia e deri te Hotel Çajupi, përmes kalimeve sekrete.
Megjithatë, historia e këtij vendi nuk është vetëm inxhinierike, por edhe shoqërore. Pas rënies së regjimit, veçanërisht gjatë trazirave të vitit 1997, tuneli ra pre e plaçkitjes masive. Gjeneratorët u vodhën, instalimet elektrike u shkatërruan dhe shumë nga objektet origjinale u zhdukën, duke lënë pas vetëm skeletin e betonit dhe lagështinë që mbretëron në temperaturën konstante prej 16 gradësh Celsius, dimër e verë. Sot, ky objekt është rikthyer në identitet, jo më si strehë lufte, por si një muze i kujtesës. Turet turistike zbulojnë paradoksin e madh të asaj kohe, investime kolosale për një rrezik hipotetik, ndërsa popullsia jetonte në varfëri. Dhomat bosh, tavolinat e mbetura të ngrënies dhe zyrat e zymta të ish-zyrtarëve si Sekretari i Parë, tregojnë për hierarkinë që ekzistonte edhe nën tokë.
Vizitorët mund të shohin sallën e konferencave ku planifikohej të drejtohej rezistenca, apo qendrën e komunikimit që dikur lidhte Gjirokastrën me Tiranën. Interesi për këtë atraksion është rritur ndjeshëm, me mbi 10,000 vizitorë të regjistruar vetëm në gjashtë muajt e fundit. Kjo dëshmon se kurioziteti për të kaluarën komuniste të Shqipërisë dhe arkitekturën e saj paranoike është një magnet i fuqishëm për turizmin kulturor.
Ndërsa bota moderne diskuton sërish për bunkerë luksozë të miliarderëve, Gjirokastra ofron versionin e saj autentik dhe rrëqethës të mbijetesës, duke na kujtuar se historia, sado e errët, kurrë nuk duhet harruar, por duhet treguar.
