Alarm /Kanceri i zorrës së trashë po prek gjithnjë e më shumë të rinjtë
E Hënë 20 Tetor 2025, 09:09
Dritare.net
Të diagnostikohesh me kancer është gjithmonë tronditëse, por kur kjo ndodh në moshë të re, goditja është edhe më e rëndë. Sipas studimeve të fundit, numri i rasteve me kancer të hershëm (në moshat nën 50 vjeç) është në rritje, dhe ndër më të përhapurit ndodhet kanceri kolorektal – ai i zorrës së trashë dhe rektumit.
Dr. Kimmie Ng, onkologe gastrointestinale dhe pedagoge në Harvard Medical School, tha për CNN se në dy dekadat e fundit ka parë një rritje shqetësuese të pacientëve të rinj me këtë sëmundje. “Ishte tronditëse të shihje persona të rinj, pa faktorë rreziku, plotësisht të shëndetshëm, të diagnostikoheshin me sëmundje në stadin 4. Dhe kjo po bëhet gjithnjë e më e zakonshme,” – u shpreh ajo.
Sipas Dr. Ng, që nga vitet 1990, rastet e kancerit të zorrës së trashë dhe rektumit te të rinjtë janë rritur me rreth 2% çdo vit, në të dy gjinitë dhe në mbarë botën. Në SHBA, kanceri kolorektal është tashmë shkaku kryesor i vdekjeve nga kanceri tek meshkujt nën 50 vjeç, dhe nëse trendi vazhdon, pritet të bëhet edhe shkaku kryesor për gratë nën 50 deri në vitin 2030.
“Edhe pse në shifra absolute këto raste janë ende të pakta, fakti që po rriten me ritme të tilla është alarmues,” – theksoi Ng.
Nevoja për kontroll të hershëm
Falë përmirësimeve në trajtime dhe fushatave për depistim, rastet e kancerit kolorektal në moshat mbi 50 vjeç janë në rënie. Megjithatë, përfitimi nga këto programe nuk po shihet tek të rinjtë.
Në vitin 2021, autoritetet shëndetësore amerikane ulën moshën e rekomanduar për kontrollin e parë nga 50 në 45 vjeç, por Dr. Ng thekson se duhet bërë më shumë për të kuptuar pse po rriten rastet tek të rinjtë dhe kush është në rrezik real.
“Pyetja kryesore sot është: cilët janë faktorët e rrezikut dhe si mund të identifikojmë ata 30-vjeçarë që duhet të kontrollohen më herët?”, – tha ajo.
Simptomat që nuk duhen injoruar
Ekspertët këshillojnë që çdo ndryshim në zakonet e jashtëqitjes të diskutohet menjëherë me mjekun.
Sipas Dr. Ng, shenjat e para paralajmëruese mund të përfshijnë:
Gjak në feçe, veçanërisht nëse është i përzier me jashtëqitjen.
Humbje peshe e paqëllimshme.
Ndryshime të zgjatura në jashtëqitje, si diarre ose kapsllëk i ri.
Dhimbje barku dhe lodhje (shenjë e mungesës së hekurit).
“Edhe pse mund të jenë biseda të sikletshme, ato mund të shpëtojnë jetë,” – theksoi ajo.
Faktorët e mundshëm mjedisorë
Ng thekson se rritja e rasteve është gjeneracionale: “Çdo brez pas viteve 1950 po përjeton rritje të incidencës.”
Sipas saj, kjo tregon se shkaqet nuk janë gjenetike, por lidhen me faktorë mjedisorë.
Në listën e mundshme përfshihen:
Obeziteti dhe stili i jetesës sedentare,
Dieta me shumë mish të kuq, ushqime të përpunuara dhe pije me sheqer,
Ndikimi i mikroplastikave dhe toksinave,
Ndryshimet në mikrobiomën e zorrëve që nga fëmijëria.
“Megjithatë, shumë nga pacientët e rinj që shohim nuk janë obezë – janë sportistë, ushqehen shëndetshëm, dhe prapë diagnostikohen me këtë kancer. Kjo tregon se ka faktorë të tjerë që ende nuk i kuptojmë plotësisht,” – shtoi ajo.
Rëndësia e testimit gjenetik dhe historikut familjar
Sipas Dr. Ng, shumica e rasteve të kancerit të hershëm nuk janë të trashëguara, por personat që sëmuren në moshë të re kanë më shumë gjasa të mbartin sindroma gjenetike si Lynch Syndrome apo FAP (Familial Adenomatous Polyposis).
“Çdo pacient i ri me kancer duhet t’i nënshtrohet testimit gjenetik,” – thekson ajo, duke shtuar se njohja e historikut familjar mund të ndihmojë në parandalimin e hershëm dhe shpëtimin e jetës.
Apel: mos e shtyni kontrollin
Dr. Ng bën thirrje që çdo person të respektojë moshën e rekomanduar për kontroll — 45 vjeç për ata me rrezik mesatar, dhe më herët për ata me histori familjare.
“Duhet të normalizojmë këto biseda me mjekët tanë,” – apelon ajo.
“Sot, pyetjet më të thjeshta mund të bëjnë diferencën:
‘A ke vënë re gjak në jashtëqitje?’ dhe ‘A ke pasur ndryshime në zakonet e jashtëqitjes?’ — sepse shumë njerëz nuk guxojnë t’i përmendin vetë.”/L.F-dritare.net
